Verklaring van de Nederlandse bisschoppen inzake het pastoraat rond euthanasie en suïcide.

Utrecht – 7 september 2011 – De bisschoppen hebben zich in hun vergadering van 6 september jongstleden gebogen over de discussie die is ontstaan naar aanleiding van de weigering van een kerkelijke uitvaart aan een parochiaan. Deze had besloten zijn leven door euthanasie te laten beëindigen. De bisschoppen wijzen op de door hen in 2005 opgestelde nota ‘Pastoraat rond het verzoek om euthanasie of hulp bij zelfdoding’. In deze nota worden twee aparte situaties uiteengezet.

Verzoek toedienen sacramenten
Op de eerste plaats kan zich de situatie voordoen dat iemand het voornemen heeft om zijn of haar leven te laten beëindigen door euthanasie of hulp bij zelfdoding, en dan een priester verzoekt om 1. de sacramenten toe te dienen en/of 2. om afspraken te maken met betrekking tot zijn uitvaartplechtigheid. 

Ad 1. Met betrekking tot de vraag om het sacrament van de zieken te ontvangen is het duidelijk een tegengesteld signaal dat wordt gegeven. Enerzijds vraag je om Gods bijstand om de ziekte te dragen en zelfs te genezen, anderzijds stop je de behandeling definitief. Bovendien vraag je om vergeving voor de dingen die je verkeerd hebt gedaan, die inderdaad door het sacrament worden vergeven. Maar je doet het met de intentie daarna iets te doen wat God expliciet verboden heeft: “Gij zult niet doden”, is het vijfde gebod.

Ad 2. De katholieke Kerk gelooft dat het menselijk leven té kostbaar, té waardevol (in elke situatie!), ja onaantastbaar is, om daar zelf of door een ander een eind aan te (laten) maken. Door in te gaan op het verzoek om in deze situatie een afspraak te maken over de uitvaartplechtigheid zou de priester de indruk kunnen wekken dat hij met dit levensbeëindigend handelen akkoord is. Dit zou de verkondiging van de Kerk ten aanzien van het aan het menselijk leven verschuldigde respect ondermijnen.

Kerkelijke uitvaart na de euthanasie
Een andere situatie doet zich voor wanneer de priester wordt verzocht om een kerkelijke uitvaart te verzorgen voor iemand die door suïcide of euthanasie zijn leven heeft beëindigd of laten beëindigen. Als betrokkene daartoe heeft besloten, terwijl hij door emoties, angst en stress was overmand, is zijn innerlijke vrijheid en daarmee de toerekenbaarheid van de daad verminderd. In deze situatie kan de priester na rijp beraad tot de conclusie komen dat hij voor betrokkene een kerkelijke uitvaartplechtigheid kan houden.

De Kerk verkondigt met betrekking tot het respect voor het menselijk leven niet zelf geformuleerde regels, maar waarden en normen die voortvloeien uit Gods scheppingsordening en uit het wezen van de sacramenten zoals Christus die heeft ingesteld. Deze kan en mag zij niet eigenmachtig aanpassen of veranderen. Het is haar taak deze waarden en normen voor te houden.

Euthanasie en pijnbestrijding
Ten onrechte wordt wel gezegd dat euthanasie of medische hulp bij suïcide onontbeerlijk is om aan een ondraaglijk lijden een einde te maken. Hoewel de Kerk verkondigt dat het lijden gedragen in vereniging met Christus, een bijzondere waarde in zich draagt voor degene die lijdt en voor degenen voor wie het lijden wordt opgedragen, leert zij tevens dat het een opdracht is om pijn en andere symptomen naar vermogen te bestrijden.

Hierbij kan men, wanneer er geen alternatieven voorhanden zijn om het lijden tot draaglijke proporties te verminderen, het risico nemen dat als bijwerking van zware pijnstillende middelen het leven wordt verkort.

Tevens is het geoorloofd door slaapmedicatie het bewustzijn te verminderen of te onderdrukken (palliatieve sedatie), ook al kan dat leiden tot bespoediging van het levenseinde.

Voorwaarde hierbij is dat op geen andere manier pijn en andere symptomen tot draaglijke proporties kunnen worden teruggebracht en de dosis van de toegediende slaapmiddelen niet uitgaat boven wat nodig is voor de symptoombestrijding.

Beschikbaarheid nota
De nota uit 2005 ‘Pastoraat rond het verzoek om euthanasie of hulp bij zelfdoding’ is hier te lezen: (pastoraat rond euthanasie)